Innovatietempo

Sinds Ben Feringa de Nobelprijs gewonnen heeft, treedt hij regelmatig op en presenteert in vogelvlucht de nieuwe ontwikkelingen in de chemie voor een breed publiek. Zo was hij begin juni te gast op de jaarvergadering van de Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie (VNCI), waar hij vertelde over onder andere nieuwe materialen die bewegen onder invloed van licht. Eén van zijn opmerkingen bleef hangen: de ontwikkelingen in de chemische wetenschap gaan momenteel sneller dan die in de chemische industrie. Blijkbaar schort er iets aan het ‘innovatie-absorptievermogen’ van deze industrie. Kan zij het innovatietempo wel bijbenen?

Bij de oprichting van de eerste technologische topinstituten, twintig jaar geleden, was het doel industrie en wetenschap om de tafel te krijgen, zodat de wetenschap beter kon inspelen op de vragen van de industrie. Als je Feringa zo hoort, lijkt het eerder alsof de industrie onvoldoende kan inspelen op nieuwe ontwikkelingen in de wetenschap, althans in de chemie. En dat terwijl open innovatie sterk is opgekomen, dat wil zeggen onderzoek en ontwikkeling van grote bedrijven in samenwerking met universiteiten, kennisinstituten en kleine bedrijven. De universiteiten brengen nieuwe ontwikkelingen van een zogenoemd technology readiness level (TRL) van niveau 1 naar 3 of 5, zo is de gedachte. Onderzoeksinstituten à la TNO kunnen ze vervolgens over de zogeheten valley of death heen tillen naar niveau 6 of 7. Maar het laatste stuk van 7 tot 9 moeten de bedrijven toch echt zelf voor hun rekening nemen.

Ook als universiteiten keurig vraaggestuurd onderzoek doen en de onderzoeksinstituten de vindingen als een soort afbakbroodjes bij de industrie afleveren, biedt dat blijkbaar geen garantie op toepassing in de industrie. Beursgenoteerde bedrijven zijn erg voorzichtig met geld uitgeven aan R&D, omdat ze de hete adem in de nek voelen van aandeelhouders die hoge rendementen eisen. Voor MKB-bedrijven geldt dat minder, die durven dan ook meer aan. Investeren in bestaande fabrieken kan alleen als dat in zeer korte tijd winst oplevert. Dat helpt niet echt om lange-termijninvesteringen te doen in energietransitie en de biobased economy. Evenmin scheppen de lage olieprijs en CO2-prijs daarvoor een geschikt klimaat.