De tussenlaag

Informateur Herman Tjeenk Willink heeft eind juni zijn eindverslag bij de Tweede Kamer ingediend. De bijlage bevat een soort essay van zijn hand. Hierin waarschuwt hij dat de uitvoerbaarheid van beleid in het geding is gekomen door allerlei reorganisaties en saneringen van overheidsdiensten en toevoeging van nieuwe taken. Dat knaagt aan de legitimiteit van het openbaar bestuur, want de burger is het kind van de rekening.

Tjeenk Willink wijst ook op het bestaan van een tussenlaag, die stelselmatig buiten beeld blijft. Hij doelt hiermee op de laag tussen de minister die voor het beleid politiek verantwoordelijk is en de professional op de werkvloer die het beleid moet uitvoeren. Deze tussenlaag bestaat uit ambtenaren en deskundigen, rekenmeesters en onderzoekers, communicatieadviseurs en toezichthouders, commerciële adviseurs en interim managers. “Dit is een tussenlaag geworden van gelijk denken, gelijk spreken en gelijk doen. Zij is vanuit de overheid doorgedrongen in beroepsorganisaties en grote uitvoeringsinstanties, in zelfstandige bestuursorganen en private instellingen. Niemand schijnt te weten hoeveel geld in die tussenlaag omgaat”, aldus Tjeenk Willink.

Hebben de wetenschappers ook met zo’n tussenlaag te maken? Zij zijn voornamelijk afhankelijk van de eerste geldstroom van het ministerie van OCW en de tweede geldstroom van met name het zelfstandig bestuursorgaan NWO. Voor deze organisatie pleit, dat haar bestuursleden uit de wetenschap voortkomen en geen geparachuteerde politici of managers zijn die nooit aan een labtafel hebben gestaan. Voorzitter Stan Gielen, van oorsprong hoogleraar biofysica, is daar een uitgesproken voorbeeld van. Het lijkt daardoor alsof NWO een organisatie voor en door wetenschappers is. Toch is het geen coöperatie waar je lid van kunt zijn en kunt stemmen over het bestuur. Dat neemt niet weg, dat de wetenschappelijke elite, universiteitsbestuurders en overheid het er over eens zijn dat NWO zijn werk goed doet.